عوامل به وجود آورنده ی انقلاب

نارضایتی عمیق از وضع جاری

نارضایتی عنصر به وجود آورنده ی تغییر است ولی هر نازضایتی نمی تواند به انقلاب تبدیل گردد, بلکه این نارضایتی باید به حد ناامیدی از اصلاح در پیکره ی سیاسی موجود در آمده باشد تا کم کم به عنصر خشم منجر شود. یکی دیگر از شاخصه های این نارضایتی, ظهور در طبقه ها و قشرها و نخبه گان است

ظهور ایدئولوژی های جدید و جایگزین

ایدئولوژی به معنی اشتراکات فرهنگی و عقیدتی است که به نحوی نمادین بیان می گردد, ایدئولوژی به معنای خاصش نوعی انقلا گفتاری محسوب می شود که اهداف جدیدی را پیش روی افراد ناراضی از وضع موجود قرار می دهد تا در حول آنها به ارائه ی نظریات و ایده های جدید اقدام شود. برینتون گفته که هیچ انقلابی بدون ظهور ایدئولوژی جدید شکل نمی گیرد. این ایدئولوژی اهداف دور از دسترسی را که کمبود حکومت موجود است و حکومت نمی تواند آنها را تحقق بخشد, نشانه می رود تا هم رضایتی عقلایی از ارضاء آنها در آینده برای جذب عامیون استفاده کند و هم با آرمانهایش به ساختارهای نخبه گان ساخت بدهد و آنها را در یک جهت هماهنگ کند .
ایدئولوژی هر انقلاب در چگونگی روندها و چهاچوب ها در حال و آینده ی پیروزی و یا شکست آن انقلاب نقش بسیار اساسی دارد به عبارتی چگونگی پیروزی, حکومت جایگزین, نقش های رهبری و دیگر عوامل که با پیروزی یک انقلاب به دنبال آن می آیند از ایدئولوژی آن انقلاب بر می خیزند و هر چه این ایدئولوژی به آرمان های آن جامعه نزدیکتر باشد پیروزی نزدیکتر و موفق تر است

گسترش روحیه ی آنارشیستی

گسترش روحیه ی انقلابی آغاز دوران آنارشیستی یک انقلاب است. در این زمان جامعه دیگر به آن قدرت رسیده است که برای رسیدن به خواسته هایش در پی عمل کردن به آنها باشد. شورش ها, انتقادهای مستقیم و خالی از کنایه, تظاهرات های غیر آرام و... همه و همه از نشانه های رسیدن جامعه به این سطح از نارضایتی است. در مرحله ی دوم, یعنی بروز ایدئولوژی, هنوز مردم عامی نوعی پشیمانی, برای مقابله با تغییرات در آینده و حفظ وضع موجود را با خود همراه دارند ولی در مرحله ی گسترش روحیه انقلابی دیگر این محافظه کاری به تدریج از بین می رود و به نوعی تنفر تبدیل می شود. هر چه این تنفر ریشه دارتر و بزرگتر باشد چهره ی انقلاب ها خونین تر و پر اضطراب تر نیز می شوند, زیرا در آنها علاوه بر نابود شدن نهاد های حکومت پیشین, کارکنان و عوامل حکومت پیشین هم مورد خشم مردم قرار خواهند گرفت. به طور کلی به وجود آمدن این دوره شاخصه ی بروز انقلاب است, هیچ کدام از مراحل قبل این حس را بر کل جامعه القاء نمی کنند که می توانند به انقلاب منجر شوند ولی ورود به دوره ی آنارشیستی, بازگشت به عقب را ناممکن می کند و از طرفی وجود جهل در سران حکومت که تنها به ادامه ی سرکوب ادامه می دهند, این روحیه را هر روز بیشتر از پیش می کند و تا آن حد پیش می رود که به انقلاب منجر گردد

وجود رهبر

وجود رهبر, تشابه بی حد و اندازه ای با ایدئولوژی دارد. در جریان یک انقلاب همیشه یک ایدئولوژی حاکم نمی شود, بلکه انواع ایدئولوژی ها در کنار یکدیگر فعال اند ولی ایدئولوژی عام تر و نزدیکتر به اکثرت ( منظور کسانی است که در روند انقلاب نقش فعالتر و ایدئولوژی بارزتر و پذیرفتنی تری دارند ) از درون خود رهبری را برای بسیح این نیروها در نظر می گیرد و نقش هم آوایی برای انقلاب شروع می گردد. این رهبر علاوه بر داشتن ویژگی ها سیاسی و اجتماعی و قشری باید شجاعت ایستادن در مقابل حکومت را هم داشته باشد. همچنین تعادل و تعامل با دیگر گروه ها و دسته ها نیز در روند پیروزی نقش بسیار مهمی دارد. آیت الله خمینی زمانی که در پاریس اقامت داشت در مورد تعامل با این گروه ها که حتی ایدئولوژی های مخالف داشتند کوشید ولی وقتی نیروی غالب بر انقلاب شکل گرفت و انقلاب به پیروزی رسید, همکاری پایان یافت. فیدل کاسترو در کوبا رهبری انقلاب کوبا را بر عهده داشت, این انقلاب ها که با رهبری یک نفر به عنوان شاخصه ی بروز آنها به موفقیت می رسند را انقلاب های تک نفری می نامند ولی در غالب انقلاب ها این گونه نیست که یک نفر بتواند بسیج نیروها و نارضایتی ها را مهیا کند. گاهی مانند انقلاب ۱۹۱۷ روسیه, الجزایر , انقلاب فرانسه , انقلاب ۱۹۷۹ نیکاراگوئه و انقلاب ۱۹۴۵ چین رهبری به یک گروه و یا دسته بر می گردد که بیشترین پیروان را دارند و ایدئولوژی مقبول تر را در اختیار دارند, ولی در کل این دسته ها نیز شخصت های مشهوری را دارند که حرف آخر رامی زنند مثلا" لنین و بلشویسم در انقلاب ۱۹۱۷ روسیه , احمد آل در الجزایر , برینتون و روبسیر در انقلاب فرانسه , مائو در انقلاب ۱۹۴۵ چین.